Satış Sözleşmesinde Ayıptan Sonra Alıcının Seçimlik Hakları
Satış sözleşmesi iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir, bu sözleşmeden doğan hak ve yükümlülükler vardır[1]. Satıcının satılan taşınırın zilyetliğini, taşınmazın da mülkiyetini devretmekle yükümlüdür. Satış sözleşmesinde tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelere ilişkin ödemezlik def’i (TBK m. 97), ifa güçsüzlüğü def’i (TBK m.98) ve TBK m.123-125’de düzenlenmiş bulunan temerrüt hükümleri ile borçluya yüklenilemeyen sonraki imkansızlık (TBK m.136), satış sözleşmesi tam olarak uygulanır[2]. Satış sözleşmesinden doğan karşılıklı borç ilişkisi iki tarafa da borç yükler. Satıcı devir ve teslim ile yükümlüdür, alıcı da satılana karşılık bedel ödemekle yükümlüdür. Satıcı veya alıcı bu sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getirmezse temerrüde düşer. Temerrüde düşen satıcı veya alıcı için karşı tarafa seçimlik haklar tanınmıştır. Bu seçimlik hakları taraf kendi isteği doğrultusunda kullanma hakkına sahiptir.
Satıcının bir de satılan malın ayıbından sorumluluk halleri vardır. Satıcı ve alıcıya haklar ve yükümlülükler tanınmıştır ve yükümlülüklerini yerine getiremeyen taraf sorumludur. Satıcı satılan malın ayıplarından alıcıya karşı sorumludur ve alıcı bu durumda seçimlik haklarına başvurabilir. Bu sorumluluk halinde ayıptan sonra seçimlik hakların düzenlenmesi Türk Borçlar Kanununun 227’inci maddesinde yapılmıştır. Seçimlik hakları kısaca özetlemek gerekirse bunlar satıştan dönme, satış bedelinde indirim, ücretsiz onarım ve değişimdir. Seçimlik hakların yanı sıra eğer alıcı ayıptan dolayı zarara uğramışsa, bu zararın tazminini de isteyebilir.
TBK m. 227 ‘Satıcının satılanın ayıplarından sorumlu olduğu hâllerde alıcı, aşağıdaki seçimlik haklardan birini kullanabilir:
- Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme.
- Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinde indirim isteme.
- Aşırı bir masrafı gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme.
- İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini isteme.
Alıcının genel hükümlere göre tazminat isteme hakkı saklıdır.[3]’
[1] NOMER S.33
[2] EREN, S.28
[3] TÜRK BORÇLAR KANUNU