TANIMA TENFİZ
Tanıma ve Tenfiz Davası
Yabancı devlet mahkemeleri tarafından verilen kararların Türk yargısında sonuç doğurması ve icra edilebilmesi için bu kararların Türk mahkemelerinde uygun şekilde tanınmasına ve tenfizine bağlıdır. Tanıma ve tenfiz işlemin yapılabilmesi için Türk mahkemelerinde tanıma veya tanıma/tenfiz davasının sonuçlanması gerekmektedir. Bu kapsamdan yabancı mahkeme kararlarının doğrudan icra edilebilirliği ikili ülke arasında anlaşma bulunmadıkça olanaksızdır. Türk yargı sisteminde tanıma ve tenfiz işlemlerinin yerine getirilmesi için belirli koşullarının sağlanması gerekmektedir. Yabancı mahkeme kararlarının tanınma ve tenfizi 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunu’nda düzenlenmiştir. MÖHUK madde 50 uyarınca hukuk davalarına ilişkin olarak verilmiş ve kesinleşmiş bulunan ilamların ve yabancı mahkemelerin vermiş olduğu ceza ilamlarında bulunan kişisel hakları ilgilendiren hükümlerin tenfizi istenilebilmektedir.
Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Tenfizi ve Tanınmasında Görevli Mahkeme
Yabancı ülkelerde kesinleşmiş mahkeme kararlarının hangi mahkemelerde verildiği konusunun tartışılmasından ziyade Türk yargı sistemi içerisinde tanıma veya tenfizi yapılacak olan kararın hangi mahkemelerde görüleceği önem arz etmektedir. Türk yargı sistemi içerisinde uyuşmazlığın konusu, tarafları vb. ayrımına göre ilk derece mahkemelerinin hangisinde görüleceği; mahkemelerin görev ayrımına ilişkindir.
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunu madde 51 uyarınca tenfiz davalarında Asliye Mahkemelerinin görevli olduğu belirtilmiştir. Kanun hükmünde “Asliye Mahkemeleri” belirtilmiş olmasına rağmen Asliye Hukuk veya Asliye Ticaret Mahkemelerinin ayrımının yapılmamış olması tartışmalara sebebiyet vermektedir. Bu konuda doktrin ve Yargıtay kararlarında bir fikir birliği bulunmamaktadır. Görev ve yetki unsurlarının belirlendiği Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda belirtildiği üzere, mahkemelerin görevine ilişkin kurallar kamu düzenine ilişkin olup dava şartı olan görev incelemesi yargılamada res’en mahkemelerce dikkate alınmaktadır. Mahkemelerin doğru şekilde belirlenmesi yargılama sürecinin uzamasının önüne geçecektir.